Führerbunker mimari bilgileri

Eskiden yapılmış olan Vorbunker ve bu sığınağa ek olarak yapılan Führerbunker olmak üzere bu yapı aslında iki sığınaktan oluşuyordu. Führerbunker, Berlin’deki Wilhelmstraße 77. sokağında bulunan eski Reich (krallık) binasının bahçesinin 8.2 metre aşağısına ve yeni krallık binasının 120 metre kadar kuzeyine, Voßstraße 6. sokağının bulunduğu yere inşa edildi. Vorbunker ise eski krallık binasındaki büyük salonun altına inşa edilmişti ve yeni krallık binasına yeraltı yoluyla ulaştırılmıştı. Führerbunker ise Vorbunker’dan biraz daha yerin altına ve daha batıya inşa edildi.

Bütün kompleks 4 metre kalınlığında duvarlarla korunuyordu. 30 odası bulunan sığınağın iki yüzeyi vardı ve iki yüzeyin de ana binalara ve bahçeye doğru çıkan acil durum kapılarına çıkışı vardı. Sığınak 1936 ve 1943 olmak üzere iki kere yapım aşamasına girdi. 1943’te Alman inşaat şirketi Hochtief tarafından tamamen bitirilen sığınak, 1940 yılında çok büyük bir ilgi ve itinayla yapılmaya başlandı. Hitler’in odaları yeni inşa edlen sığınaktaydı ve diğer bölümlerden daha aşağıdaydı. 1945 Şubat ayında krallık binasında bulunan pahalı eşyalar ve tablolar da buraya indirildi.

Adolf Hitler ve Führerbunker

Adolf Hitler 16 Ocak 1945’te Führerbunker’a yerleşti. Martin Bormann‘ı da yanına alan Hitler’e daha sonra Eva Braun, altı çocuğu ile beraber Joseph Goebbels ve karısı Magda Goebbels de Vorbunker’a yerleşerek katıldı. Ayrıca sığınakta tahminen 30 civarında insan destek, doktor, mutfak çalışanı ve diğer görevlilerden oluşan kadro ile birlikte yaşıyordu. Bunların arasında Hitler’in sekreterleri, Erna Flegel isimli bir hemşire ve radyo uzmanı Rochus Misch de bulunuyordu. Hitler’in köpeği Blondi de sığınağın alt taraflarında yaşayanlar arasındaydı. Hitler sığınağa ilk taşındığında köpeği Blondi ile birlikte krallık binasının bahçesine sıkça çıkıp dolaşırdı fakat Mart 1945’te bu gezinti yoğun top mermilerne maruz kalan bölgede imkansız bir hale geldi.

Sığınağın depolarında çok miktarda yiyecek ve diğer gerekli maddeler tutuluyordu. Savaşın sonunda Sovyet birlikleri Führerbunker’ı işgal etmelerine saatler kala bile Naziler sığınağa erzak sokabildi. Savaşın son günlerinde bile Hitler sığınağında günde 10-16 bardak çay içebiliyordu. Buna rağmen stok ucu ucuna yetiyordu. Sığınakta yaşayan tanıkların bir çoğu havalandırma sisteminden gelen gürültülerden şikayet ediyordu.

16 Nisan 1945’te Kızıl Ordu (Sovyetler Birliği Ordusu) Berlin Savaşı’nı Almanya’nın ön cephelerinin bulunduğu Oder ve Neisse nehirleri civarına saldırarak başlattı. 19 Nisan’da Sovyetler Alman hatlarını yararak Berlin’i kuşatmaya başladı.

20 Nisan’da, Hitler’in doğum gününde, Hitler Gençliği’nden birkaç çocuk askere Demir Haç takmak için sığınaktan yüzeye çıktı.

Adolf Hitler 21 Nisan’da askere olan inancının tamamen kaybolduğunu gösteren emirler vermeye başladı. Alman ordusuna, Sovyetler’in Berlin’i kuşatan iki ana birliğine karşı taarruza geçmesi için emir verdi. Bu kuzey bölgesi taarruzu SS Generali Felix Steiner’ın komutasındaki ordu ile yapılacaktı. Fakat Steiner elinde kalan taarruz güçlerinin sadece iki tane 4. SS Polis Tümeni olduğunu generallere bildirdi ve savaşacak silahlarının da bulunmadığını ekledi. Fakat bu bilgiyi hiç kimse Hitler’e iletmedi. Güneydeki karşı taarruz da aynı kuzeydeki gibi başlamadan bitti çünkü saldırıdan çok uzak bir şekilde 9. Alman Ordusu da Halbe savaşında Halbe’ye sıkıştırılmıştı.

22 Nisan’da öğlen yapılan durum toplantısında Hitler emirlerinin yerine getirilemediğini duyunca çok büyük bir sinirle etrafına bağırmaya başladı. Savaşın kaybedildiğini ilan etti ve generallerini suçladı ve son saniyeye kadar Berlin’de kalacağını ve daha sonra kendini öldüreceğini söyledi. Hitler’in bu çıkışına General Alfred Jodl tatlı dille Amerikalılar ile savaşan General Walther Wenck’in komutasındaki 12. Alman Ordusu’nun, Amerikalılar yüzünden Berlin’e yönlendirilebileceğini söyledi. Zaten Berlin’e çok yakın olan Elbe nehrindeydiler ve istenilenin tam zıttı istikamete, doğuya doğru gidiyorlardı. Hitler bu fikri çok beğendi ve derhal Wenck’e ve Amerikalılar’dan uzaklaşıp 12. Ordu’yu Berlin’e destek için kuzeydoğuya yönlendirmesini emretti. Varsayıma göre 9. Ordu batıya giderse, 12. Ordu ile birleşebilir ve o akşam Heinrici’ye birleşme emri verilebilirdi.

25 Nisan’da Führerbunker’dan çıkan emirlere karşı Sovyetler Birliği askerleri Berlin işgalini sürdürdü ve birliklerini S-Bahn savunma cephesinin ardına geçirmeyi başardı. 25 Nisan’ın son saatlerine doğru Alman savunmasından eser kalmadı ve Sovyetler Birliği şehri tamamen işgal etmek için ilerlemeye devam etti.

Hitler, Mareşal Robert Ritter von Greim’ı Munih’ten sığınağa çağırdı. Greim’a, Luftwaffe’nin (Almanya Hava Kuvvetleri) komutasını Göring’den almasını emretti. 25 Nisan’da Fieseler Storch marka bir uçakla Berlin üzerinde uçarken Sovyetler’in uçaksavar mermileri von Greim’ın uçağına ağır hasar verdi. Metresi Hanna Reitsch ve bir test pilotuyla birlikte Tiergarten yakınlarındaki Brandenburg Köprüsü’ne zorunlu iniş yaptılar.

Aynı gün Hanna Reitsch ve Von Greim Berlin’e geldi. 26 Nisan’da, Alman topçu birliği generali Helmuth Weidling, Almanya Savunma Bölgesi’nin komutanlığına getirildi. Fakat bundan 4 gün önce Hitler bir yanlış anlama sonucu bundan 22 Nisan’da Weidling’e idam kararı çıkartmıştı çünkü iddiaya göre Weidling’in komutanlığını yaptığı 56. Panzer Corps (Panzer Kolordusu) emir verilen savunma pozisyonundan çekilmişti. Daha sonra Weidling verdiği raporla durumu açıkladı ve Hitler bu rapordan sonra Weidling’i idam edilmeden 2 gün önce 20 Nisan’da tekrar 56. Panzer Corps komutanlığına ve Berlin savunma ordularının başına getirdi. 

Adolf Hitler 28 Nisan’da Heinrich Himmler’in Lueback’te Kont Folge Bernadotte ile barış görüşmeleri yaptığını sığınağında öğrendi. Himmler, Bernadotte’den Birleşik Devletler Generali Dwight D. Eisenhower’a bir barış teklifi götürmesini istedi. Hitler bu durumu öğrenince Von Greim’a ve Reitsch’e, General Dönitz’in Ploen’deki merkez karargahına uçmalarını emretti. Mareşal von Greim “hain” ilan edilen Himmler’i tutuklamaya gönderilmişti.

General Hans Krebs son telefon görüşmesini Führerbunker’dan yaptı. Fuerstenberg’de bulunan Mareşal Wilhelm Keitel’i aradı. Krebs, Keitel’a eğer 48 saat içinde herhangi bir kurtuluş yolu görünmezse her şeyin kaybedileceğini söyledi. Keitel, General Wenck’in 12. Ordusu’na ve Theodor Busse’nin 9. Ordusu’na büyük baskı uygulayarak ellerinden gelen herşeyi yapmalarını sağlayacağı sözünü verdi.

Bu sıralarda Martin Bormann Amiral Karl Dönitz’i aradı ve krallık binasının bir harabeye dönüştüğünü anlattı. Bormann’a göre, istinasız, Schörner, Wenck ve diğerleri sadakatlarını Hitler’e yardım ederek göstermeleri gerektiğini söyledi. Bormann zamanın Nazi Partisi Başkanı ve Hitler’in özel sekreteriydi.

28 Nisan akşamı von Greim ve Reitsch, Berlin’den Arado Ar 96 marka bir uçakla havalandılar. Mareşal von Greim’e Luftwaffe ile Führerbunker’a kadar kalan tek yerleşim yeri olan Potsdamerplatz’a kadar giren Sovyet birliklerine karşı saldırması emredildi. Bunun yanında Himmler’e de gereken cezayı vermesi hatırlatıldı. Hitler’in uçakla kaçma olasılığı yüzünden Sovyetler’in Tiergarten’in kuzeyinden gelen 3. Shock Ordusu, Von Greim’ın bulunduğu Arado marka uçağı düşürmeye çalıştı. Sovyetler bunu başaramadı ve uçak hasarsız bir şekilde uzaklaştı.

29 Nisan’da General Wilhelm Burgdorf, Goebbels, Krebs ve Bormann, Adolf Hitler’in vasiyetini ve son isteklerini yazdığına şahit oldular. Hitler bu belgeleri sekreteri Traudl Junge‘ye yazdırdı ve hemen ardından Eva Braun ile evlendi.

29 Nisan’ın akşam saatlerinde Krebs, General Alfred Jodl ile radyo yoluyla bağlantı kurdu ve acil rapor istedi. Wenck’in ve ordusunun nerede olduğunu, en erken ne zaman saldırabileceğini, 9. Ordu’nun yerini, 9. Ordu’nun tam olarak saldırabileceği yeri, General Rudolf Hoste’nin kuvvetlerinin yerini sordu. 30 Nisan sabahının erken saatlerinde Jodl, Krebs’e cevap yolladı.

“Wenck’in kuvvetleri Schwielow Gölü’nün güneyine sıkıştırıldı. 12. Ordu Berlin’e yaptığı karşı taaruzu durdurmak zorunda kaldı. 9. Ordu’nun etrafı sarıldı. Holste’nin kolordusu da tamamen savunmada sıkışmış durumda.”

30 Nisan sabahının ilerleyen saatlerinde Berlin’in merkez bölgesi komutanı SS Brigadeführer Wilhelm Mohnke, Hitler’e merkezi en fazla 2 gün daha tutabileceklerini rapor etti. Öğlene doğru Weidling bizzat Hitler’e savunma askerlerinin büyük ihtimalle mermilerinin ve diğer cephanelerinin tükeneceğini bildirdi ve sığınaktan kaçmak için izin istedi.

Führerbunker içinde Adolf Hitler’in intiharı

Öğlen saatlerinde Hitler kendini kafasına sıktığı tek mermi ile öldürdü ve Eva Braun da aldığı siyanür kapsülüyle intihar etti. Hitler’in ölmeden önceki isteklerinden biri de cesedinin hemen yakılmasıydı. İntiharlarından sonra Hitler ve Braun’un cesetleri krallık binasının bahçesinde yakıldı. Hitler’in son emirlerine göre Propaganda Bakanı Joseph Goebbels hükümetin başkanı oldu ve Almanya’nın başına geçti. Sabaha karşı 03:15’te de Reichskanzler Goebbels ve Bormann bir radyo mesajıyla Amiral Karl Dönitz’e Hitler’in ölümünü bildirdiler. Hitler’in son arzularına göre Dönitz Almanya Cumhurbaşkanı olmuştu.

Günün bitimine doğru Almanya’nın büyük sembollerinden biri olan Reichstag’ı Sovyetler ele geçirdi. Böylece krallık binası ve altındaki Führerbunker’ın yakınlarındaki son savunma hattı da yarılmış oldu.

1 Mayıs’ın ilk saatlerinde, sabah 04:00’da, Krebs, Sovyetler’in 8. Güvenlik Ordusu komutanı General Chuikov ile görüşmeye başladı. Krebs yaptığı görüşmeden eli boş döndü çünkü Sovyetler koşulsuz teslim olmalarını istiyorlardı. O anda bu isteği sadece Reichskanzler Goebbels onaylayabilirdi çünkü yetkileri dahilindeydi. İlerleyen öğlen saatlerinde Goebbels altı çocuğunu da zehirleyerek öldürdü. Saat akşam 20:00 sularında Goebbels ve karısı Magda sığınağı terk ettiler ve siyanür kapsülü yuttuktan sonra ya aynı anda birbirlerini vurdular ya da bir Nazi görevlisi tarafından kapsülleri aldıktan sonra Goebbelsler can çekişirken vuruldular.

Weidling saat akşam 21:00 sularında sağ kalanlara kuzeybatıya kaçmalarını emretti. Kaçış biraz geç de olsa saat gece 23:00 civarı başladı. İlk grup krallık binasından General Mohnke ile Weidendammer köprüsünü geçerek yoluna devam etti. En büyük kaçış buradan gerçekleştiği için Mohnke’nin grubu 3 bölüme ayrıldı. Mohnke bir gün sonra yakalanıp Führerbunker’da yakalananların yanına götürüldü ve 2. Dünya Savaşı’nda Sovyetler’in istihbarat ajansı SMERSH tarafından sorguya çekildi. Tiger marka tanklarla Weidendammer köprüsü yıkılmaya başlandı. Bu sıralarda Martin Bormann’ın liderliğindeki ikinci grup krallık binasından çıkarak Spree’ye doğru yönelmeyi başardı. Fakat daha sonra köprüyü biraz geçince Martin Bormann’ın öldüğü söylendi ve arkadan gelen grupta bulunan Arthur Axmann tarafından teyit edildi.

Saatler gece 01:00’i gösterdiği sırada Sovyetler, 56. Panzer Corps’un ateşkes istediğini belirten radyo mesajını aldılar ve elçiler Potsdamer köprüsünün altına beyaz bayraklarla indi. 2 Mayıs sabahının erken saatlerinde General Weidling, Führerbunker kadrosuyla birlikte saat 06:00 sularında teslim oldu.

Erwin Rommel‘in ölümünde çok önemli rol sahibi olan General Burgdorf, General Krebs ile beraber kaçmaya teşebbüs etmek yerine intihar etmeyi tercih ettiler. Führerbunker sığınağında çok az insan kaldı ve son kalanlar da 2 Mayıs’ta Sovyetler tarafından yakalandı. Sovyet istihbaratının ifadesine göre sığınağın içinde 10’dan fazla intihar etmiş kişilerin cesedi bulundu. Ayrıca Naziler’in kimsenin eline geçmemesini istediği birçok kağıt ve döküman Sovyetler sığınağa girdiğinde yakılmıştı.

Savaş sonrası

Eski ve yeni krallık binalarının harabeleri Sovyetler tarafından 1945-49 yılları arasında tamamen yıkıldı fakat sığınağın bazı kısımları su altında kalsa bile büyük bölümü sağlam kaldı. 1947’de Sovyetler bütün sığınağı patlatmayı denedi fakat sadece bölümler arasındaki duvar zarar gördü. 1959’da Doğu Almanya hükümeti aynı şekilde sığınağı havaya uçurmayı denedi fakat Sovyetler’den pek fazla başarılı olamadılar. Sığınak, Berlin Duvarı’na yakın olduğu için bütün site keşfedilmemiş ve ihmal edilmiş durumdaydı. Fakat 1988-89 yılları arasında gelişen yapılaşma ve konut hareketleri sonucu Führerbunker ve çevresinde binalar yükselmeye başladı.

Eski krallık binası Wilhelmstraße ve Voßstraße sokaklarının köşesindeydi. Krallık binasının diğer yeraltı bölümleri 1990’lı yıllardaki yapılanma çalışmaları sırasında açık değildi. Fakat bu yıllarda sığınak tekrar açıldı ve fotoğrafları çekildi.

1945’ten beri hükümet görevlileri bu sığınağın Neo-Naziler’in türbesi haline geleceğinden korkuyordu. Buna karşı yapılan stratejiden ve sığınağın yıkılma çabalarından herkesin haberi vardı. Çoğu insan tarihin en önemli ve meşhur sığınağının yıkılıp tarihten silinmesini istemiyordu. 2005 yılında sığınağın yeri tamamen kayboldu. Sığınağın bulunduğu yerin hemen üstüne bir Çin restoranı, alışveriş merkezi ve acil çıkış kapısının bulunduğu yere de bir otopark yapıldı.

8 Haziran 2006’da eskiden sığınağın olduğu yerin üstüne tüm Führerbunker’ın planını gösteren bir tabela konuldu. Bu tabela Potsdamer Platz’dan 3 dakikalık bir yürüyüşün ardından In den Ministergarten ve Gertrud-Kolmar-Straße sokaklarının birleştiği köşede görülebilir. Sığınakta son dakikalara kadar yaşadığı apaçık ortada olan radyo uzmanı Rochus Misch, bu tabelanın konulduğu seramonide bulunuyordu. Sığınaktan sağ çıkıp hala hayatta olan ikinci kişi ise Armin Lehmann ve hala tarihi gerçekleri araştırıyor. Lehmann, Hitler Gençliği’nin 16 yaşındaki bir üyesiyken Artur Axmann’ın kadrosuna Hitler’in habercisi olarak tayin edilmişti.

Tarih sırasına göre Führerbunker sığınağını terk edenler

22 Nisan

• Karl Gebhardt (Karargâh doktoru. Auschwitz ve Ravensbrück’te yapılan tıbbi deneyleri koordine etti.)
• Julius Schaub (Adolf Hitler’in yaverlerinden.)
• Christa Schroeder (Hitler’in özel sekreterlerinden biri.)
• Johanna Wolf (Hitler’in özel sekreterlerinden biri.)

23 Nisan

• Theodor Morell (Hitler’in özel doktoru.)
• Albert Speer (Nazi Almanyası Silahlandırma Bakanı ve Başmimar.)
• Joachim von Ribbentrop (Nazi Almanyası Dışişleri Bakanı)

24 Nisan

• Walter Frentz (Kameraman ve film yapımcısı. Nazi propagandalarında rol oynadı.)

28 Nisan

• Robert Ritter von Greim (Mareşal, pilot ve Lutwaffe’nin (Alman Hava Kuvvetleri) son lideri.
• Hanna Reitsch (Ünlü Alman test pilotlarından.)

29 Nisan

• Heinrich Müller ( “Gestapo Müller”, Gestapo şefi. Savaştan sonra ölü ya da diri bulunamadı.)
• Bernd von Freytag-Loringhoven (Ordu subayı.)
• Gerhardt Boldt (Ordu subayı.)
• Rudolf Weiss (Ordu subayı.)

30 Nisan

• Nicolaus von Below (Lutwaffe subayı.)

1 Mayıs

• Erich Kempka (1934’ten itibaren Hitler’in özel şoförü.)
• Traudl Junge (Hitler’in özel sekreterlerinden biri.)
• Gerda Christian (Hitler’in özel sekreterlerinden biri.)
• Constanze Manziarly (Hitler’in özel diyetisyeni ve aşçısı.)
• Else Krüger (Martin Bormann’ın sekreteri.)
• Otto Günsche (Hitler’in yaverlerinden.)
• Johann Rattenhuber (Oberführer, Hitler’in özel koruması.)
• Werner Naumann (Goebbels’in Propaganda Bakanlığı’nda hükümet görevlisi.)
• Wilhelm Mohnke (Brigadeführer, General Mohnke, Führerbunker’ın çevresindeki son savunma hattının komutanı.)
• Hans-Erich Voss (Yardımcı Amiral.)
• Ludwig Stumpfegger (1944’ten itibaren Hitler’in özel doktoru.)
• Martin Bormann (Hitler’in baş danışmanı ve genel sekreteri.)
• Artur Axmann (Hitlerjugend (Hitler Gençliği) görevlisi.)
• Walther Hewel (Diplomat. Hitler’in yakın arkadaşı.)
• Günther Schwägermann (Dr. Joseph Goebbels’in yaveri.)
• Armin D. Lehmann (Hitlerjugend habercisi.)

2 Mayıs

• Rochus Misch (Leibstandarte SS Adolf Hitler (Hitler’in özel güvenliği) habercisi ve telefon operatörü.)
• Helmuth Weidling (General Weidling, Berlin’in son savunma hattının komutanı.)
• Hans Refior (Son savunma hattında Weidling komutasında çalıştı.)
• Theodor von Dufving (Weidling’in yaveri.)
• Siegfried Knappe (Ordu subayı.)

Sığınaktan tarihi belirsiz olarak ayrılanlar:

• Wilhelm Zander (Martin Bormann’ın yaveri.)
• Heinz Lorenz (Hitler’in vasiyetnamesini sığınaktan Berlin Savaşı sırasında kaçırdı. Savaştan sonra Paustin soyadıyla bahçivanlık yaptığı ortaya çıktı.)
• Heinz Linge (Hitler’in uşağı.)
• Hans Baur (Hitler’in özel pilotu.)

2 Mayıs itibarıyla hala sığınakta bulunanlar:

• Erna Flegel (Hemşire. Hitler intihar ettiğinde sığınakta olduğu sanılıyor. 2006’ya kadar yaşadı.)
• Werner Haase (Profesör Doktor. Hitler’in özel doktorlarından.)
• Johannes Hentschel (Krallık Binası makinisti.)

Führerbunker sığınağında intihar edenler: 

• Adolf Hitler
• Eva (Braun) Hitler (Hitler’in uzun süreli sevgilisi. İntihar etmeden bir gün önce Hitler ile evlendi.)
• Hans Krebs (General.)
• Wilhelm Burgdorf (General.)
• Ernst-Robert Grawitz (Doktor.)
• Joseph Goebbels (Nazi Almanyası Propaganda Bakanı.)
• Magda Goebbels (Joseph Goebbels’in karısı.)

Adolf Hitler Führerbunker’a yerleştikten sonra öldürülenler:

• Hermann Fegelein (Reichsführer-SS Heinrich Himmler ‘in yaveri.)
• Goebbels’in 6 çocuğu: (Tam olarak nasıl öldürüldükleri bilinmiyor fakat uyutulduktan sonra siyanür kapsülleriyle Magda Goebbels’in eşliğinde öldürüldükleri sanılıyor.)
  • Helga Susanne (12)
  • Hildegard Traudel (11)
  • Heltum Christian (9)
  • Holdine Kathrin (8)
  • Hedwig Johanna (Çocuklar, Hedwig’in 7. doğum günü arifesinde öldürüldüler.)
  • Heidrun Elisabeth (4)